De winkels kunnen nú open en komen tot volle bloei, er komt geen ‘Great Retail Reset’

De pas geopende Mall Of The Netherlands op 20 maart 2021. Eigen foto. 

 

Dit blog is op 29 maart 2021 ook geplaatst op de site van De Ondernemer.

 

De winkels kunnen nú open en komen tot volle bloei

Er komt geen ‘Great Retail Reset’

 

Door Hans van Tellingen *)

Het komt helemaal goed met de winkels en de horeca. Want ‘winkelen en uitgaan’ vormen de favoriete tijdsbestedingen van veel mensen. Maar dan moeten de winkels en horeca wel weer open kunnen. En dat kan misschien ook wel snel. Bij wijze van spreken morgen al. En dat zou wel eens eenvoudiger kunnen zijn dan menigeen denkt. Dan gaan retail en horeca ook meteen weer bloeien. Sneller dan eenieder voor mogelijk houdt. Doemdenkers krijgen geen gelijk. En de mensen die het hebben over een ‘Great Retail Reset’? Ook zij kunnen wel eens van een koude kermis thuiskomen. Lees er alles over in dit blog. De COVID-maatregelen zijn eindig. En mensen zijn veerkrachtig. Zij gaan namelijk weer consumeren. Winkeliers en horeca-uitbaters gaan daarvan profiteren. Net als vastgoedeigenaren. Het oude normaal is sneller terug dan menigeen denkt.

‘Weg met de winkelstraat’, aldus Tracy Metz

Journaliste Tracy Metz schreef op 19 maart een artikel in het NRC. Bottom Line: “Weg met de winkelstraat. Laat de overheid voorwaarden stellen aan financiële steun. Winkeliers zijn asociaal. Winkels zullen voor 40% verdwijnen. Dat hebben zij aan zichzelf te danken. Want de retail is ouderwets. Het gaat niet meer om de bestedingen en de omzet in de binnenstad. Het gaat om de bestemming. En winkels spelen maar een kleine rol in het totale stedelijke weefsel. De coronacrisis biedt het momentum om onze winkelstraten groener, gevarieerder en socialer te maken. Om deze meer in lijn te brengen met wat de samenleving wil”. Pardon? De mensen willen juist winkelen. Ook nu. Juist nu. Strabo’s opiniepeiling van eind februari wees dat ook uit.

Het klopt niet, het is precies andersom

Mevrouw Metz gaat mee in het discours dat je al een jaar of tien hoort: “Winkels moeten verdwijnen. Mensen vinden winkels niet meer interessant. De webwinkelwereld neemt het over. De leegstand neemt schrikbarende vormen aan. Omzet in binnensteden is niet van belang. En andere functies moeten ervoor in de plaats komen”. Ach ja. Sinds 1993 onderzoek ik consumentengedag. En dus weet ik dat deze stellingen niet kloppen. Het is eigenlijk precies andersom. Zonder winkelomzet resulteert een dode binnenstad. Sinds 2013 schrijf ik dan ook artikelen en boeken (met veelzeggende titels als #WatNouEindeVanWinkels en ‘Waarom Stenen Winkels Winnen’), samen met 22 ter zake kundige mede-auteurs, die mijn stellingen nog verder kunnen ondersteunen.

Maar de praktijk is vaak weerbarstiger dan de feitelijke situatie. Ook een hoog aangeschreven initiatief als de door de overheid geïnitieerde Retailagenda spreekt over 20% van de winkelruimte die uit de markt moet worden genomen. En de tot ‘KERN’ omgedoopte NRW (Nederlandse Raad Winkelcentra), een vereniging met veel verstand van zaken, heeft het over ‘The Great Retail Reset’.

Er komt geen Great Retail Reset

Om over dat laatste te beginnen. ‘Great Retail Reset’ vind ik een minder geschikte term. Het klinkt, zeker in deze COVID-tijden, te veel als de taal van het World Economic Forum. Een taalgebruik dat grote delen van de maatschappij angst inboet. Mij overigens niet. Want ik geloof er niet in, in die zogenaamde ‘Great Reset’, waarin mensen alleen nog maar ‘delen’ en niet ‘bezitten’. Gewoon, omdat de meeste mensen het niet willen. En hun eigen spulletjes willen bezitten. Ik geloof dus ook niet in een great reset voor de retail. Ik heb het liever over transformatie. Die is op sommige plekken zeker nodig.

Maar vergis je niet. Transformatie is lang niet overal aan de orde. Omdat de winkelmarkt op de meeste plekken namelijk nog steeds goed functioneert. En natuurlijk moet je in je winkelaanbod voor een winkelgebied meebewegen in de gewenste branchering. Maar dat noem je geen transformatie. Dat is gewoon verstandig handelen naar de wensen van de consument. Onderhoud. Niet meer en niet minder.  

Dus hoe is het dan wel?

Naast veel uitstekend functionerende winkelgebieden, -straten en centra zie ik in Nederland een kleine honderd kernen met te veel winkelruimte. Plaatsen met 30.000 tot 80.000 inwoners. Vaak in krimpregio’s. Of dichtbij een krachtig koopcentrum. Daar moet inderdaad wat gebeuren. Want Zeist kan niet op tegen Utrecht, Schiedam niet tegen Rotterdam en Helmond niet tegen Eindhoven. Naast een aantal te grote stadsdeelcentra (zoals bijvoorbeeld Dukenburg-Nijmegen en In de Bogaard-Rijswijk) zijn dat de plekken waar de leegstand vaak te hoog is (20% of meer). En daar moet inderdaad deels getransformeerd worden. Maar dan hou je pak ‘m beet driekwart over van het totaal aan winkelmetrage waar het wél redelijk tot zelfs zeer goed gaat. Hier is transformatie niet aan de orde. Dus bij een ‘quick and dirty’ rekensom (ongeveer 20% van 25% moet getransformeerd worden) zou er sprake kunnen zijn van 5% (van de totale winkelvoorraad) dat kan verdwijnen. Dat lijkt mij een stuk realistischer dan die 20% of meer. Of zelfs 40% waar mevrouw Metz het over heeft. Daarbij geldt ook nog dat op de echt goede plekken (Stadshart Amstelveen, Gelderlandplein Amsterdam, Mall of the Netherlands, goede wijkcentra, et cetera) er zelfs uitgebreid kan worden. Een stabilisatie van het winkelmetrage (circa 31 miljoen m2 volgens Locatus) of een krimp van hooguit een paar procent lijkt daarom realistischer. De kans dat het totaalmetrage significant onder de 29 (of zelfs 30) miljoen m2 komt te liggen acht ik vrij klein.

De winkelbehoefte is niet in een spreadsheet te berekenen

Hoewel mijn bedrijf ‘leeft van het maken berekeningen’ kun je de behoefte aan winkelruimte niet alleen maar in een spreadsheet vervatten. Dan ga je voorbij aan de invloed van de kwaliteit van ondernemers. Een goede retaiondernemer en een goed winkelgebied creëren als het ware hun eigen klantenpotentieel.

En als er dan toch getransformeerd moet worden? Als ‘klassiek liberaal’ ben ik erg tegen verplichtingen. Van mij zult u dus geen pleidooien horen voor leegstandsboetes of gedwongen medewerking aan transformatie. Ik zie meer in eventuele stimulansen om bedrijven te beëindigen en panden om te vormen. Op basis van vrijwilligheid. Ik zie het als de enige manier. Dit proces werkt niet ’top down’. Het draait in de retail namelijk ook om ‘gut feeling’, het vermogen om een markt voor iets te creëren. Want dan kan je winkel of winkelgebied sowieso een succes worden. En is transformatie soms helemaal niet nodig.

Maar eerst moet die winkel open, kan dat eigenlijk wel?

Branche-organisatie INretail heeft het al geprobeerd in een rechtszaak om die winkels open te krijgen. Helaas zonder succes. In de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen ging de rechter overigens wél overstag. Daar mochten de winkels wel open vanwege het ‘gelijkheidsbeginsel’. Helaas heeft de federale regering er direct een stokje voorgestoken. Want ook hier staat de trias politica onder druk. Net als bij ons vorige maand bij het hoger beroep over de ‘avondklok’.

Maar de vraag is, spoedwet of niet, of de overheid een winkel en een horecazaak eigenlijk wel mág sluiten of (qua aantallen bezoekers) reguleren. Want is de winkel eigenlijk wel een publieke ruimte? De voorzieningenrechter in 2014 zegt van niet. En later is dat ook nog bekrachtigd door de Hoge Raad. Dat betekent dat de winkels (en horeca) gewoon open mogen en kunnen. ‘No matter what’. Nu ben ik zelf geen jurist. Maar ik nodig elke jurist uit om hier een diepgaande studie naar te verrichten. Gaat de spoedwet boven de uitspraak van de Hoge Raad? Of is het recht om de winkel gewoon te mogen openen, omdat het een private ruime is, belangrijker?

En het is ook veilig

Verder: lockdowns werken niet. Deze zijn ineffectief en meestal nog dodelijker dan het virus zelf. Dat blijkt onder andere uit deze 29 studies, maar ook uit deze drie studies van onder andere The Lancet. Daarbij is deze zeer recente studie van Stanford University ook nog eens peer reviewed. Ook zijn er bijvoorbeeld al zestien Amerikaanse staten die de lockdown beëindigd hebben. Met fantastische resultaten. Namelijk minder positief geteste mensen en minder sterfgevallen. De winkels en horeca (en al helemaal de terrassen) kunnen dus gewoon open. 0,7% van de ‘besmettingen’ is te herleiden tot winkelbezoek (volgens RIVM). Niet meer dan dat.

En mensen willen ook weer winkelen

73 procent van de Nederlanders is voor verdere versoepelingen of zelfs het geheel opheffen van de lockdown. Daarnaast is bijna iedereen (90 procent) voor openstelling van de winkels. 53 procent met coronaproof-maatregelen, 19 procent alleen op afspraak en 18 procent helemaal zonder beperkingen. De ‘versoepelingen’ voor de winkel (alleen op afspraak) zijn daarmee volstrekt onvoldoende, vindt een grote meerderheid van de Nederlandse bevolking.

Dit blijkt uit het onderzoek van 21 februari jl. van Strabo in samenwerking met Factsnapp (onderdeel van Kien/Panelwizard). Een andere belangrijke conclusie is dat ongeveer 40 tot 50 procent van de mensen de aankopen in de stenen winkel heeft uitgesteld totdat deze weer open kan.

Ik zie dan ook geen spookbeeld voor me van nog meer leegstand als de winkels binnenkort weer open gaan. Je zag het afgelopen zomer al. Mensen hadden het winkelen en de horeca gemist en gingen weer enthousiast consumeren. Niet online, maar in de winkelstraat. Juist in de winkelstraat.

Er komt een periode aan van grote bloei, the ‘roaring twenties’

Corona zal verdwijnen, of beter: corona zal binnenkort niet meer voor een overbelasting van de ziekenhuizen zorgen. Veel mensen willen winkelen. Ze willen leuke dingen doen met elkaar. Zoals consumeren in winkelstraten en hapjes en drankjes gebruiken in de horeca. Geen webwinkel kan dat plezier vervangen. Winkelen -in combinatie met horecabezoek- is gewoon de favoriete vrijetijdsbesteding is van heel erg veel mensen. Dat leert mij 28 jaar ervaring in consumentengedragsonderzoek.

Verder zal ook Amsterdam weer volstromen met toeristen over niet al te lange tijd. Of je dat nu leuk vindt of niet. Het gaat wél gebeuren.

Je ziet het ook al in de USA

In de Verenigde Staten zijn ‘the Roaring Twenties’ al bijna begonnen. In 2021 zijn er meer winkelopeningen dan sluitingen, zo lijkt het althans. Ook de wens om weer veel op reis te gaan is volledig terug.

Open de winkel, lange kassabon

Echte omzet wordt pas gehaald als klanten meer dan één product kopen. Dan is er sprake van een lange kassabon. In een warenhuis als de Action of de HEMA zie je dat fenomeen vaak. Men komt voor één specifiek product. Maar uiteindelijk rekent de klant misschien wel tien producten af. Omdat deze verleid wordt tot ‘grabbelen en graaien’. Dat kan in een warenhuis gestimuleerd worden door een aantrekkelijke uitstalling van producten. Maar in een modezaak speelt het ook. Want een nieuw pak betekent ook vaak een nieuw overhemd. En een nieuwe riem. En een nieuwe jurk houdt ook in dat er een bijpassende ceintuur moet worden gezocht. En schoenen. Een handtas. Een sjaal. Een haarband. En een bijpassende jas. Bij alleen een afspraakfunctie red je dat niet, zo’n lange kassabon. De essentie (én de ‘fun’) van de fysieke retail betreft het behalen zo’n lange kassabon. En deze ‘kunst’ van het retailen wordt teniet gedaan als er alleen maar een afspraakfunctie is. Zonder lange kassabon is de retail gedoemd te sterven.

Terug naar normaal

Mensen zijn veerkrachtig. En gaan weer consumeren. Winkeliers gaan daarvan profiteren. Het oude normaal is sneller terug dan menigeen denkt. Want is het niet premier Rutte zelf die heeft gezegd dat de coronamaatregelen eindigen als de mensen deze niet meer willen? Dat moment lijkt steeds dichterbij te komen. De winkelstraat is terug van nooit weggeweest. 

______________________________________________

*)       Hans van Tellingen is sociaal-geograaf en is directeur/eigenaar van winkelcentrumonderzoeker Strabo bv. Hij is hoofdauteur van ‘Waarom Stenen Winkels Winnen’. Als sociaal wetenschapper is Hans tevens een dossiervreter en een fanatiek waarnemer van maatschappelijke, economische en politieke ontwikkelingen. Hans publiceert vrijwel wekelijks artikelen in De Ondernemer, in EW (Elsevier Weekblad), Retailtrends, Emerce, Stadszaken, OpinieZ en anderen.